W dzisiejszych czasach, kiedy tętno życia w mieście ciągle przyspiesza, coraz więcej osób ceni sobie aktywność i odpoczynek na świeżym powietrzu. Ucieczka od miejskiego zgiełku i kontakt z naturą nabierają nowego znaczenia, pozwalają nam zadbać zarówno o zdrowie fizycznie, jak i psychiczne. Jednakże bardzo często to, co ludziom daje wytchnienie, staje się zagrożeniem dla otaczającej nas fauny i flory, dlatego też tak ważne są działania mające na celu ochronę przyrody.
Bez względu na to, czy jesteś turystą podziwiającym piękne krajobrazy, sportowcem ćwiczącym w lesie, czy miłośnikiem survivalu i bishcraftu, zachęcamy do zapoznania się z zasadami filozofii “Leave no trace”.
Z tego artykułu dowiesz się, czym jest ruch “Leave no trace”, a także poznasz jego siedem żelaznych zasad. Skupimy się na tym, jak wędrować i biwakować odpowiedzialnie, żeby nasza obecność wywierała jak najmniejszy wpływ na przyrodę. Jeśli chcesz się dowiedzieć, jak być dobrym gościem w domu naszych leśnych przyjaciół, ten artykuł jest właśnie dla Ciebie.
Leave no trace, czyli ochrona środowiska naturalnego
“Leave no trace” w tłumaczeniu z języka angielskiego oznacza “nie zostawiaj śladów” i wyrażenie to należy traktować dosłownie. Ruch ten i jego zasady to elementy szeroko pojętej ochrony środowiska naturalnego, które są dostępne dla każdego. Nie musisz być naukowcem głowiącym się nad tym, co zrobić z tonami śmieci na wysypiskach, nie musisz się zastanawiać jak pozbyć się mikroplastiku z oceanów, jeżeli stosujesz się do zasad “Leave no trace”, to już pomagasz naszej planecie.
Skąd się wziął ruch “Leave no trace”? Początki filozofii niepozostawiania ludzkich śladów w przyrodzie odnajdziemy w powojennych Stanach Zjednoczonych. W tamtym okresie wzrosło zainteresowanie spędzaniem czasu na łonie natury, co niestety ingerowało w świat przyrody tam, gdzie wcześniej nie było ludzi. Z tego powodu powstało siedem zasad ruchu “Leave no trace”.
Zasady leave no trace. Jak minimalizować nasz wpływ na przyrodę?
Zasady “Leave no trace” to zestaw uniwersalnych porad, których stosowanie przyczynia się do zmniejszenia oddziaływania ludzkiego na środowisko naturalne. Dotyczą tego, w jaki sposób się poruszać, czego nie robić i o czym należy pamiętać, odwiedzając lasy, parki narodowe czy krajobrazowe. Niezależnie od tego, w jakiej roli pojawiasz się na terenach dzikiej przyrody, nie masz wymówek, aby nie stosować do siedmiu zasad tej filozofii.
7 zasad leave no trace
Wiele osób uważa, że przedsięwzięcia związane z ochroną środowiska są trudne i wymagają poświęcenia się. Udowadniamy, że jest wręcz przeciwnie, a dbanie o przyrodę jest banalnie proste. Wystarczy spojrzeć na 7 zasad “Leave no trace”.
Zasada pierwsza — planowanie i przygotowanie do wyprawy
Bądź przygotowany na każdą okoliczność. Zabierz ze sobą odpowiedni ekwipunek, zaplanuj trasę, sprawdź pogodę, weź odpowiednią ilość jedzenia – jeśli podróżujesz w grupie, uwzględnij wszystkich członków ekipy. Pamiętaj o przepakowaniu żywności przykładowo do pojemników wielokrotnego użytku, tak aby przypadkiem nie zostawić żadnych śmieci na trasie. Ważnym elementem twojego bagażu będzie również apteczka. A co powinno się w niej znaleźć? Na ten temat przeczytasz więcej w tym artykule.
Zasada druga — na marsze i obozowanie wybieraj tylko wyznaczone miejsca
Nie pozostawiaj po sobie śladów. Trzymaj się szlaków, które zostały wyznaczone na mapach i nie zbaczaj na nieoznakowane, wydeptane dróżki. Namiot rozkładaj tylko w przeznaczonych do tego miejscach, a gdy podróżujesz większą grupą i strefa obozowania jest zbyt mała, aby pomieścić wszystkich członków ekipy – podzielcie ją na mniejsze grupki i poszukajcie podobnych miejsc w pobliżu. Dzięki temu unikniecie degradowania środowiska wokół niewielkiego terenu campingowego.
Zasada trzecia — zabierz swoje śmieci
Po zakończonym biwaku nie zostawiaj po sobie żadnych odpadów. Wszelkie resztki jedzenia, papier toaletowy i inne produkty higieniczne, zabierz razem z sobą. Jeśli planujesz dłużej zostać w dziczy, to do tych zasad dostosuj też mycie się. Pamiętaj, aby wszystkie czynności związane z poranną/wieczorną toaletą wykonywać 70 m od brzegu rzek i jezior i korzystaj jedynie z biodegradowalnych środków czystości. Zachowaj się jak odpowiedzialny turysta i nie zanieczyszczaj środowiska naturalnego. Więcej o higienie w plenerze przeczytasz tutaj.
Zasada czwarta — zostaw miejsce w takim stanie, w jakim je zastałeś
Będąc na wędrówce na łonie natury, nie zrywaj kwiatów, traw, liści, zostaw na swoim miejscu kamienie i inne naturalne bądź historyczne obiekty. Pozostaw je tam, gdzie rosną, nie niszcz ich naturalnego środowiska. Jeśli jakiś okaz szczególnie wpadnie Ci w oko, zrób mu zdjęcie. Z pewnością będzie to trwalsza pamiątka niż zaschnięty kwiat schowany między kartkami książki.
Zasada piąta — ostrożnie z ogniem
Jeśli planujesz rozpalić ognisko, korzystaj z miejsc do tego przeznaczonych. Mogą być to place m.in. ogrodzone kamieniami, znajdujące się w bezpiecznej lokalizacji. Nie rozpalaj wielkich ognisk, które przez nieuwagę mogą grozić rozprzestrzenieniem się ognia. Jeśli potrzebujesz ognia tylko do sporządzenia posiłku, polecamy zakup kuchenek turystycznych.
Pamiętaj, że zgodnie z polskim prawem, nie wolno rozpalać w lesie ognia w odległości mniejszej niż 100 metrów od linii drzew. Wyjątkiem są na przykład pola biwakowe i tereny udostępnione w ramach programu “Zanocuj w lesie” Lasów Państwowych.
Zasada szósta — szanuj naturę
Widząc dzikie zwierzęta, pamiętaj, aby nie zbliżać się do nich i nigdy ich nie dokarmiać. Zbyt częste towarzystwo człowieka w ich otoczeniu może prowadzić do zmian w ich naturalnym zachowaniu, a spożycie jakiejkolwiek żywności przeznaczonej dla człowieka może im zaszkodzić. Unikaj dzikich zwierząt przede wszystkim w okresach godowych, lęgowych oraz gdy w ich pobliżu znajdują się ich młode. Zabierając ze sobą swojego pupila, pamiętaj, aby zawsze mieć go blisko siebie. Niech twój zwierzak również nie zostawia po sobie śladów, sprzątaj po nim nieczystości.
Zasada siódma — nie jesteś sam
Wiele osób udających się na łono natury pragnie odpocząć, uciec od zgiełku miasta. Czy planujesz jednoosobową, czy wieloosobową wycieczkę — zachowuj się cicho, aby nikomu nie przeszkadzać w spędzaniu wolnego czasu. Planując dłuższy odpoczynek, jeśli to możliwe, oddal się od szlaku. Jeśli jest taka możliwość, wycisz sprzęt, który wydaje głośne dźwięki.
Notatka dla podróżujących z czworonogami: pies jest oczywiście zwierzęciem, ale lasy i góry to nie ich naturalne środowisko. Zwracaj uwagę między innymi na to, czy Twój pies nie rozkopuje nor. Warto także czuwać nad tym, aby pies nie jadł niczego w lesie, ponieważ może od tego zachorować. Przede wszystkim, nie spuszczaj psa ze smyczy.
Praktyczne wskazówki dla podróżujących
Oprócz poznania zasad “Leave no trace” warto także zapoznać się z tematem ekologicznych rozwiązań kuchni w terenie, które wesprą naszą walkę o czyste środowisko naturalne. W dalszej części znajdziesz także kilka wskazówek co zrobić, kiedy spotkasz osobnika łasego na Twoje kanapki z szynką.
Nie zostawiaj śladów — produkty wielorazowego użytku
Wybierając się na wycieczkę plenerową, warto mieć przy sobie produkty wielorazowego użytku. Planując jednodniową podróż, nie ma potrzeby zabierać z sobą kuchenki turystycznej. Jednak, jeśli chcesz zjeść ciepły posiłek w trakcie wyprawy, warto zaopatrzyć się w termos obiadowy. Jego zaletą jest możliwość utrzymywania zarówno wysokiej, jak i niskiej temperatury. Sprawdzi się idealnie w chłodne i gorące dni na szlaku.
Przy spożywaniu posiłków przydatne będą również sztućce. W tym przypadku praktycznym rozwiązaniem będzie narzędzie wielofunkcyjne, w którym znajdziemy m.in. łyżkę, nóż oraz widelec. Wszystkie sztućce w jednym produkcie.
Zamiast zabierać z sobą plastikową butelkę z wodą, zainwestuj w butelki i bidony wielorazowego użytku. Nie ma potrzeby za każdym razem wyrzucać starą i kupować nową butelkę, produkując przy tym niezliczoną ilość śmieci. Bidon możesz bez końca opróżniać i napełniać, nie zostawiając przy tym za sobą śladów w postaci niepotrzebnych śmieci.
Planując dłuższą wyprawę czy też biwak ze znajomymi, koniecznie zaopatrz się w kuchenkę turystyczną. Dzięki niej przygotowanie ciepłego posiłku nie będzie już problemem. Kolejny must have wyprawy plenerowej to naczynia wielorazowego użytku – kubki, manierki, talerzyki itp. Duży wybór niezbędnych naczyń do gotowania w turystycznych warunkach znajdziesz na Militaria.pl.
Jak się zachować w kontakcie z dzikim zwierzęciem
„Leave no trace” to także odpowiednie zachowanie się przy spotkaniu z dzikim zwierzęciem, choć oczywiście, wszystkie zasady mają nas przed taką interakcją uchronić. Co jednak mimo naszych wysiłków spotkamy się oko w oko z drapieżnikiem?
Lasy zamieszkiwane są przez ogromną ilość zwierząt, ale to nie spotkania z wiewiórką, sarną czy zającem się obawiamy. Z pewnością choć raz każdy, kto wybiera się na odpoczynek poza miastem, zastanawiał się co zrobić, kiedy spotka dzika, wilka albo niedźwiedzia. I to na tych trzech zwierzętach się skupimy.
Dziki
Te zwierzęta bytują w zasadzie na obszarze całego kraju, więc spotkanie z dzikiem jest najbardziej prawdopodobne. Warto jednak wiedzieć, że choć wyglądają groźnie, to dziki raczej są pokojowo nastawione i unikają kontaktu z człowiekiem. Przez ekspansję człowieka na obszarach zalesionych dziki zrezygnowały z żeru za dnia, na rzecz trybu nocnego. Największe ryzyko spotkania z dzikiem występuje więc nocą, a także o świcie i zachodzie słońca. Najczęściej można się na nie natknąć w gęstwinach i zagajnikach.
Kiedy dzik może stanowić dla nas zagrożenie? Głównie w trzech wypadach:
- Natknięcie się na lochę z warchlakami
Lochy zazwyczaj stają się agresywne, kiedy uznają, że człowiek zagraża jej potomstwu. Jeśli natkniesz się na matkę z młodymi i usłyszysz sapanie lub tzw. fukanie, powinieneś wiedzieć, że dostałeś właśnie ostrzeżenie i jesteś zagrożeniem. Najlepiej w tej sytuacji wdrapać się na ambonę lub drzewo i przeczekać. Jeśli nie masz takiej możliwości, po prostu staraj się powoli oddalić. Przede wszystkim nie wykonuj gwałtownych ruchów, nie próbuj odstraszyć dzika gałęziami.
- Ranny odyniec
Ranne zwierzę jest zdezorientowane i może obrać za cel Ciebie, jako potencjalne źródło jego niebezpieczeństwa. Natychmiast się oddal i z bezpiecznej odległości poinformuj służby o zaobserwowaniu zranionego zwierzęcia. Możesz zadzwonić na numer alarmowy 112.
- Zaskoczony dzik
Jeśli zaskoczysz i wystraszysz zwierzę, może Cię zaatakować. Przestraszony dzik zadziała zupełnie tak, jak Ty — instynktownie. W celu uniknięcia wystraszenia zwierząt leśnych, po prostu trzymaj się ścieżek i szlaków.
Wilki
W Polsce wilki występują najczęściej w Karpatach, Roztoczy, Puszczy Białowieskiej i na Mazurach, choć coraz śmielej zapuszczają się także w inne zalesione obszary. Warto wiedzieć, że największą szansę masz na spotkanie samotnego samca, który wędruje, aby znaleźć partnerkę z innego stada. Wilki to ostrożne zwierzęta i unikają wchodzenia w interakcję z ludźmi. Jeśli jednak z jakiegoś powodu spotykasz wilka, zachowaj spokój i poczekaj, aż zwierzę się oddali. W innym przypadku możesz spróbować go spłoszyć:
- Jeśli wilk próbuje do Ciebie podejść, musisz zachować się jak inne zwierzę. Wyprostuj się i rozłóż ręce, pokaż wilkowi, że jesteś dużo większym od niego przeciwnikiem.
- Zwołaj lub zaklaszcz w dłonie — głośny dźwięk powinien go odstraszyć.
- W ostateczności chwyć gałąź lub kij trekkingowy, którym przy ewentualnym ataku będziesz mógł się obronić. O tym zajściu poinformuj służby.
Pamiętaj, że taki scenariusz jest bardzo mało prawdopodobny. Od czasu objęcia populacji wilków ochroną w Polsce, nie odnotowano żadnego incydentu z agresywnym wilkiem.
Notka dla właścicieli psów: jeśli poruszasz się z psem po obszarach, na których mogą znajdować się wilki, bezwzględnie trzymaj psa na smyczy. Wilki postrzegają psy jako konkurencję terytorialną, dlatego mogą w ostateczności zaatakować Twojego pupila. Kiedy pies znajduje się przy nodze, nie masz się czego obawiać, ponieważ Twoja obecność odstraszy wilki.
W Polsce zwiększa się populacja wilków, które coraz częściej można zaobserwować nie tylko w lasach, ale blisko obszarów zamieszkanych przez ludzi. Zastanawiasz się czy jest to powód do strachu? Zajrzyj do naszego wpisu – Wilki atakują. Czy trzeba się bać?
Niedźwiedzie
W Polsce niedźwiedzie swoje siedliska mają w Karpatach, a w zasadzie w ich pięciu rejonach: Beskidzie Żywieckim, Tatrach, Gorcach, Beskidzie Niskim i Bieszczadach. Najbardziej aktywne są wiosną i jesienią, kiedy szukają pożywienia. Niedźwiedzie tak jak inne leśne zwierzęta unikają kontaktu z ludźmi, ale warto wiedzieć, że w razie czego nie uciekniesz przed nimi na drzewo. Te ssaki doskonale się wspinają, a co ważniejsze, mają niesamowicie dobry węch. Dlatego, jeśli znajdujesz się w rejonie ich występowania po pierwsze, nie zostawiaj opakowań ani resztek jedzenia, a ten prowiant, który masz ze sobą, przenoś w szczelnych pojemnikach. Niedźwiedź będzie stanowił zagrożenie w trzech sytuacjach:
- Niedźwiedzica, młode, a Ty między nimi
To najniebezpieczniejsza sytuacja, w jakiej możesz się znaleźć przy kontakcie z niedźwiedziem. Jeśli zauważysz małe niedźwiadki, natychmiast się oddal. Młode są ciekawskimi stworzeniami i często chętnie podchodzą do ludzi. Równie chętnie zbliży się do Ciebie ich matka, ale zapewniamy, nie będzie kierowana ciekawością.
- Niedźwiedź przy posiłku
Jeśli napotkasz niedźwiedzia, który właśnie się posila, oddal się powoli z tego miejsca. W innym przypadku niedźwiedź może odebrać Twoją obecność jako zagrożenie dla jego pełnego brzucha.
- Zaskoczony niedźwiedź
Tak samo, jak dzik, wystraszony niedźwiedź zadziała instynktownie i może Cię zaatakować. Aby uniknąć napotkania i przestraszenia tego zwierzęcia, zwracaj uwagę, abyś nie szedł pod wiatr. Niedźwiedź nie ma szansy wtedy Cię odpowiednio wcześniej zwęszyć.
Niedźwiedzia ciekawostka: niedźwiedzie potrafią odróżnić człowieka od innych ssaków. Jeśli zatrzymasz się w bezpiecznej odległości, wypowiesz kilka słów spokojnym tonem i powoli uniesiesz ręce, niedźwiedź zazwyczaj rozpozna w Tobie człowieka i zignoruje. Ważna kwestia: unikaj kontaktu wzrokowego, nie próbuj ucieczki i wykonywania gwałtownych ruchów. Może niedźwiedź zidentyfikuje Cię jako człowieka, ale głośne dźwięki i bieganina mogą obudzić jego instynkt łowiecki.
Filozofia leave no trace — jak promować odpowiedzialność?
Ruch “Leave no trace” jest promowany przez wiele różnych instytucji, stowarzyszeń i organizacji. Dla przykładu w 2015 roku Akademia Górska i Tatrzańskiego Parku Narodowego zorganizowała projekt edukacyjny właśnie pod nazwą “Leave no trace”. Projekt zakładał uświadamianie i popularyzację 7 zasad ruchu. W 2018 roku powstał poradnik Związku Harcerstwa Polskiego pt. “Islandzkie ABC. Czyli jak świadomie podróżować po Islandii i nie tylko”, w którym to porady o wyprawach zostały opracowane na podstawie zasad “Leave no trace”. Rok później Kampinoski Park Narodowy zorganizował kampanię informacyjną, w ramach której we współpracy ze Stowarzyszeniem Polskiej Szkoły Surwiwalu (partnera Leave no trace Center for Outdoor Ethics w Polsce) odbywały się warsztaty etyki outdoorowej. W roku 2022 w Szkole Podstawowej nr 5 w Kołobrzegu zorganizowano konkurs plastyczny na plakat promujący zasady ruchu. Sam ruch “Leave no trace” posiada nawet własną stronę internetową.
Jeśli Ty również chcesz popularyzować zasady filozofii, możesz dołączyć do już organizowanych przedsięwzięć. Przypominamy jednak, że nawet zwykłe przekazanie zasad znajomym, jest już krokiem w stronę czystego środowiska.
Podróżuj w duchu leave no trace
Przestrzeganie zasad biwakowania i podróżowania bez pozostawiania śladów swojej obecności jest istotnym i nietrudnym zadaniem. Warto mieć świadomość tego jak bardzo człowiek może, nawet nieświadomie, negatywnie ingerować w środowisko naturalne. Zasady „Leave no trace” umożliwiają cieszenie się przebywaniem w otoczeniu natury jednocześnie pozostawiając ją taką, jaką ją zastaliśmy. Cały asortyment, który będzie przydatny podczas krótkich spacerów, treningów na świeżym powietrzu i dłuższych wypraw outdoorowych znajdziesz w sklepie Militaria.pl
