Co robić podczas burzy? Poradnik burzowy

Lato w Polsce to nie tylko czas słonecznej pogody i wysokich temperatur, ale przede wszystkim sezon burzowy. Oficjalnie trwa od kwietnia do września, choć to właśnie na miesiące wakacyjne przypada najwięcej burz, w tym tych o charakterze nawalnym. W tym artykule podpowiadamy, jak postępować podczas takich zjawisk. 

Burze i nawałnice — czym są i jakie mogą być ich skutki? 

O burzach mówimy wtedy, kiedy występuje jedno lub więcej wyładowań atmosferycznych. Wyładowania te następują pomiędzy chmurami, jak i między chmurami a ziemią. Zjawiskami towarzyszącymi burzy są zazwyczaj: intensywne opady deszczu, grad i porywisty wiatr. 

Burze o charakterze nawalnym, czyli nawałnice, wiążą się z gwałtownym wzrostem prędkości wiatru, często z nagłymi zmianami kierunku. W trakcie nawałnic występuje zazwyczaj krótkotrwały, ale bardzo intensywny opad deszczu (o deszczu nawalnym mówimy, kiedy suma opadów przekracza 20,1 mm/h). Możliwy jest również opad gradu, a także powstawanie trąb powietrznych. 

Skutki burz i nawałnic 

Burze, a w szczególności nawałnice, mogą powodować różnorodne i liczne szkody, w tym dla zdrowia i życia, mienia oraz środowiska. Wśród skutków takich zjawisk można wymienić między innymi: 

Zagrożenia dla życia i zdrowia 

• porażenia prądem na przykład przez zerwane kable, zalane instalacje, 
• urazy fizyczne powstałe poprzez odłamki szkła, spadające konary, dachówki i elementy konstrukcji, 
• zatrucia na przykład z powodu przedostania się skażonej wody do wodociągów. 

Zniszczenia materialne 

• uszkodzenia dachów, okien, elewacji, 
• zerwane linie energetyczne powodujące przerwy w dostawie energii, 
• zalania i podtopienia, 
• uszkodzenia dróg i mostów, 
• uszkodzenia samochodów. 

Skutki środowiskowe 

• połamane drzewa, zniszczone lasy i miejskie tereny zielone, 
• zanieczyszczenia wód powierzchniowych, 
• zniszczenia siedlisk zwierząt.  

Zakłócenia społeczne i infrastruktury 

• awarie systemów komunikacyjnych (sieć komórkowa, internet, sygnalizacja świetlna), 
• trudności w transporcie (zablokowane drogi, nieprzejezdne torowiska, opóźnienia), 
• trudności z dostawami żywności i leków (w przypadku poważnych zniszczeń infrastruktury), 
• nieczynne sklepy, urzędy, szkoły. 

Choć powyższe skutki burz i nawałnic mogą brzmieć na wyolbrzymione, to są realnymi szkodami, których nie raz doświadczyli mieszkańcy Polski. W samym 2024 roku nawałnice kilkukrotnie przeszły przez kraj. 

Niestety takie ekstremalne zjawiska pogodowe stopniowo przestają być wyjątkowymi sytuacjami i coraz częściej pojawiają się w Polsce, dlatego warto wiedzieć, jak można się zabezpieczyć i zminimalizować szkody. 

Jak zachować się podczas burzy w domu? 

Niewątpliwie przebywanie w domu podczas burz i nawałnic to najbezpieczniejsza z możliwości, jednak nie oznacza to, że nie trzeba się przygotować na zagrożenia. 

W czasie burzy będąc w domu ważne, aby zachować ostrożność, ponieważ wyładowania atmosferyczne mogą uszkodzić instalację elektryczną, a intensywny deszcz spowodować zalania. Będąc w domu podczas burzy: 

Zestaw przetrwania na nawałnicę: co powinien zawierać? 

Zestaw przetrwania to komplet praktycznych przedmiotów, które stanowią bufor bezpieczeństwa. Przygotowanie takiego zestawu daje Ci czas na spokojnie działanie, zamiast improwizację w chaosie. 

Dlaczego warto przygotować zestaw bezpieczeństwa? Podczas nawałnicy możesz zostać odcięty od energii elektrycznej, bieżącej wody, internetu i sieci komórkowej, uwięziony w domu na kilka godzin lub nawet dni, zmuszony do ewakuacji (na przykład przy powodzi, pożarze, zawaleniu dachu). 

Jak się przygotować na brak prądu? 

Przerwy w dostawie energii elektrycznej to najczęstszy skutek nawałnic. Do awarii dochodzi między innymi na skutek zerwania linii energetycznych, uszkodzeń transformatorów i skrzynek rozdzielczych, czy uszkodzeń słupów energetycznych. 

Długość trwania awarii zależna jest od skali zniszczeń, dostępności do miejsc awarii i zasobów ludzkich. Przerwy w dostawie energii mogą trwać od kilku minut do nawet tygodnia lub dłużej przy masowych zniszczeniach.  

Brak prądu może prowadzić na przykład do: odcięcia od informacji, szczególnie osób starszych (brak internetu i telewizji), zagrożeń dla życia i zdrowia (domowy sprzęt medyczny nie będzie działać, brak wentylacji i klimatyzacji może zwiększać ryzyko udaru cieplnego), braku dostępu do żywności (produkty w lodówce mogą się zepsuć, nie będą działały też kuchenki indukcyjne), problemów z dostępem do bieżącej wody i kanalizacją (woda z sieci może być zależna od pomp elektrycznych, szczególnie w małych miejscowościach). 

Zestaw przetrwania na wypadek awarii prądu 

Przetrwanie awarii prądu po nawałnicy wymaga wcześniej przygotowanego zestawu, który zapewni bezpieczeństwo, komunikację, oświetlenie, żywność i podstawowy komfort na co najmniej 72 godziny. 

• źródło światła: latarki, świece, zapałki, zapalniczki, lampy led na baterie lub akumulatorowe, zapasowe baterie, 
• komunikacja i dostęp do informacji: powerbanki, radio na baterie, naładowany telefon komórkowy, lista ważnych numerów, 
• woda i żywność: minimum 2 litry na osobę na dzień, suchy prowiant (konserwy, batony, krakersy, orzechy), termos z gorącą wodą, 
• higiena: mokre chusteczki, papier toaletowy, żele antybakteryjne, worki na śmieci, 
• apteczka: podstawowa apteczka, leki przyjmowane na stałe, leki przeciwbólowe, leki przeciwgorączkowe, termometr, 
• narzędzia i dodatki: multitool lub scyzoryk, taśma izolacyjna, kuchenka turystyczna (jeżeli masz do dyspozycji taras i zagrożenie nawałnicą minęło), 
• gotówka (sklepy nie będą działać, ale można ją wykorzystać na przykład na targu). 

Co warto mieć bez dostępu do bieżącej wody? 

Przerwy w dostępie do bieżącej wody podczas nawałnic mogą być spowodowane między innymi: uszkodzeniem pomp wodociągowych zasilanych prądem, zalaniem stacji uzdatniania, pęknięciem rur czy osunięciami ziemi. 

Czas trwania awarii może wynieść nawet kilka dni, a woda dostarczana będzie beczkowozami lub w butelkach, ale zazwyczaj w ograniczonych ilościach. 

Brak dostępu do bieżącej wody uniemożliwia swobodne zadbanie o higienę, korzystanie z toalety czy przygotowanie posiłków i ciepłych napojów. 

Co przygotować na brak bieżącej wody 

Przerwy w dostępie do bieżącej wody mogą być nagłe, ale zdarzają się też sytuacje, kiedy mieszkańcy otrzymują ostrzeżenie o możliwości wystąpienia awarii. Na awarię bieżącej wody warto przygotować: 

• woda pitna: minimum 2 litry wody na osobę na dzień, zapas wody dla zwierząt domowych,  
• higiena: chusteczki nawilżane, papier toaletowy, płyn antybakteryjny, suchy szampon, mydło bez użycia wody, 
• mycie naczyń: wodę warto przeznaczyć na inne potrzeby, dlatego przydadzą się jednorazowe naczynia i sztućce, 
• żywność i przygotowywanie posiłków: gotowe posiłki i konserwy, zapas suchych produktów, 
• toaleta: można wykonać awaryjną toaletę przy użyciu worka na śmieci, jeżeli nie było możliwości, aby zabezpieczyć wodę do spłukiwania toalety. 

Jeśli nastąpiło ostrzeżenie o awarii, napełnij wannę, duże garnki, wolne butelki wodą z kranu (o ile służby nie ostrzegły, aby nie używać tej wody). Warto zabezpieczyć też wodę do spłukiwania toalety. 

Przygotowanie na wypadek powodzi 

Przy występowaniu nawałnic może dochodzić do powodzi błyskawicznych (miejskich, opadowych). Takie powodzie i podtopienia następują, gdy ilość opadów jest tak duża, że przekracza chłonność gruntu, zalewana jest kanalizacja deszczowa, wylewają rzeki, potoki i rowy melioracyjne lub woda spływa gwałtownie po zboczach i drogach. 

Zagrożenie powodziowe przy nawałnicy może trwać od kilku minut do kilku dni, w zależności od ilości opadów, rodzaju terenu, drożności kanalizacji i odpływów oraz możliwości odpompowania wody przez służby. 

W trakcie powodzi może dojść do: zalania piwnicy, garaży, parterów budynków, pieców, sprzętów AGD, rozdzielni elektrycznych, uszkodzeń ścian, podłóg, instalacji i fundamentów, cofki ściekowej, ryzyka porażenia prądem w zalanych pomieszczeniach, zagrożeń biologicznych i zdrowotnych (woda powodziowa może być skażona bakteriami i chemikaliami), utrudnień w ruchu i ewakuacji. 

Zagrożenie powodzią: co robić? 

Jeśli zapowiadane są nawałnice lub otrzymasz komunikat ostrzegawczy o możliwej powodzi, należy: 

• przenieść cenne rzeczy z piwnicy i parteru na wyższe piętra, 
• zabezpieczyć dokumenty i wartościowe przedmioty w wodoodpornych workach, 
• odłączyć prąd w zalewanych pomieszczeniach, 
• napełnić wannę i butelki wodną pitną, 
• przeparkować samochód w wyżej położone miejsce. 

Warto przygotować także awaryjny zestaw na powódź (w miarę możliwości): 

• worki z piaskiem lub worki na śmieci wypełnione ziemią, 
• rękawice ochronne, kalosze lub wodery, 
• folię malarską, worki na śmieci (prowizorycznie można uszczelnić nimi okna i drzwi), 
• zestaw przetrwania (może być taki jak w przypadku braku prądu), 
• zestaw ewakuacyjny (zestaw przetrwania uzupełniony o dokumenty, gotówkę, odzież na zmianę), 
• jeśli masz samochód, zadbaj o przynajmniej połowę pełnego baku na wypadek ewakuacji. 

Co robić po powodzi? 

• nie spożywaj wody z kranu (nawet przegotowanej), jeśli stacja sanitarno-epidemiologiczna nie wydała komunikatu o zdatności wody, 
• nie spożywaj żywności, która miała kontakt z wodą powodziową, nawet jeżeli była w opakowaniach, 
• zdezynfekuj zalane powierzchnie, 
• nie używaj zalanych gniazdek i urządzeń elektrycznych. 

Na wyżej wymienione zagrożenia podczas burz i nawałnic szczególnie powinny być przygotowane osoby, które mieszkają w domach jednorodzinnych, na obrzeżach miast, na wsiach, na obszarach zalewowych czy w pobliżu rzek i zbiorników wodnych. Pomoc w takie miejsca może dotrzeć później niż w mieście. 

Jak przygotować zestaw przetrwania? 

1. Przechowuj zestaw w jednym, łatwo dostępnym miejscu. 
2. Sprawdzaj ważność produktów spożywczych i stan techniczny urządzeń (np. latarki) co 6-12 miesięcy. 
3. Dostosuj zawartość do pory roku (zestaw może się przydać nie tylko latem). 
4. Uwzględnij potrzeby dzieci, seniorów, osób z przewlekłymi chorobami oraz zwierząt domowych. 

Jak zachować się podczas burzy na dworze? 

Okres wakacyjny to głównie czas wycieczek górskich, wypadów nad wodę, leśnych spacerów, grzybobrania i wielu innych aktywności na świeżym powietrzu. Nierzadko to właśnie na zewnątrz łapie nas burza, co wtedy zrobić? 

Burza w lesie i na otwartej przestrzeni 

Podczas burzy najlepiej natychmiast ewakuować się z leśnego terenu, ponieważ przebywanie w lesie w czasie burzy wiąże się z bardzo dużym ryzykiem przygniecenia przez spadające gałęzie i całe drzewa lub porażenia piorunem. Jednak nie zawsze jest to możliwe. W takiej sytuacji ważne jest, aby nie znajdować się w najwyższym punkcie w okolicy, należy zejść w niższe partie lasu z niższą roślinnością i przyjąć pozycję bezpieczną (kucnąć ze złączonymi nogami). Pod żadnym pozorem nie wolno szukać schronienia w ambonie myśliwskiej, pod pojedynczymi drzewami, masztami czy słupami linii energetycznych. Warto pozbyć się również metalowych przedmiotów i tych, które wyposażone są w metalowe części, najlepiej odrzucić je kilka metrów od siebie. 

Sytuacja jest trudniejsza, kiedy przebywamy na całkowicie otwartej przestrzeni, ponieważ to my jesteśmy najwyższym punktem. Jeśli naprawdę nie ma żadnego miejsca, w którym można się schronić, najlepszym wyjściem jest znalezienie choć zagłębienia w terenie i ukucnięcie ze złączonymi nogami. Postaraj się zachować odległość przynajmniej 3 metrów od innej osoby i drzew. Warto pamiętać, że przewodniki (klucze, monety, słuchawki) w razie rażenia piorunem mogą wywołać oparzenia skóry. W przypadku zagrożenia zdrowia i życia zadzwoń na numer alarmowy 112*. 

*zwiększenie ryzyka porażenia piorunem przez używanie telefonu komórkowego to mit, nie wahaj się zadzwonić po pomoc.  

Burza podczas jazdy samochodem, motocyklem, rowerem 

Jeśli złapię Cię burza w trakcie jazdy samochodem i kontynuujesz jazdę, musisz zwracać szczególną uwagę na drzewa, które mogą zwalić się na drogę pod wpływem wiatru, należy również pamiętać o podmuchach wiatru, które mogą zaburzać tor jazdy. Jeżeli masz taką możliwość, najlepiej zjechać z drogi i zatrzymać samochód do czasu przejścia burzy (nie parkuj pod drzewami). Jeżeli natomiast poruszasz się po autostradzie, drodze ekspresowej lub nie masz możliwości zjechania w bezpieczne miejsce, ogranicz prędkość, zwracaj szczególną uwagę na otoczenie i nie zatrzymuj pojazdu. Obserwuj także uważnie zachowanie innych kierowców*.  

Jeśli podróżujesz motorem lub rowerem, musisz znaleźć schronienie. Jeśli jest taka możliwość, zaparkuj pojazd i schroń się w bezpiecznym miejscu (najlepiej budynku). Jeśli nie masz takiej opcji, do schronienia można wykorzystać most — zaparkuj pojazd, odejdź 1-3 metry (w miarę możliwości) i ukucnij ze złączonymi nogami. 

*jeśli jesteś na otwartej przestrzeni i nie ma w pobliżu budynku, w którym możesz się schronić, to warto schować się właśnie w samochodzie. 

Burza w trakcie pobytu nad wodą 

Przebywanie w wodzie w trakcie burzy jest szczególnie niebezpieczne, ponieważ woda jest doskonałym przewodnikiem. Istnieje wysokie ryzyko porażenia piorunem, zarówno bezpośrednio (uderzenie w człowieka), jak i pośrednio (piorun uderza w lustro wody, rażąc wszystkie osoby przebywające w wodzie). 

Jeśli pływasz, natychmiast wyjdź na brzeg, oddal się od wody i znajdź bezpieczne schronienie. Łódź także nie jest bezpiecznym miejscem, lepiej jak najszybciej przycumować do brzegu. Wędkarze powinni zwinąć wędki i położyć je na ziemi. 

Burza w górach – co robić? 

Burza w górach to niezwykle niebezpieczne zjawisko, dlatego poświęciliśmy jej w całości osobny artykuł. 

Jak się chronić przed burzą? Podsumowanie 

Burze i nawałnice to groźne zjawiska, których wystąpienie może powodować poważne zagrożenie dla życia, zdrowia i mienia. Dobre przygotowanie i szybkie reagowanie znacząco zwiększają nasze szanse na ochronę i uniknięcie strat. Warto więc działać z wyprzedzeniem.